اشتباهات متداول فراواني بين دانش آموزان در خصوص درس خواندن وجود دارد كه شب بيداري، مثال بارز آن است. بهترين كار براي دانش آموزان، درس خواندن در روز و خواب به موقع شبانه است. بيداري شبانه براي درس خواندن و خواب تا دم ظهر، روش مناسبي براي درس خواندن نيست.
«امتحانات درسي» نه تنها از نظر آموزشي موضوعي مهم به شمار مي رود، بلكه از جنبه هاي ديگري نيز اهميت دارد.
امتحانات دانش آموزان هر يك از خانواده ها را به اندازه هاي متفاوتي تحت تأثير قرار مي دهد و گاه حتي به عنوان مهمترين سوژه خانواده در مي آيد. بررسي موضوع «امتحانات» و ابعاد آن كار ساده اي نيست و متغيرهاي متعددي را در اين باره مي توان مد نظر قرار داد.
يكي ازمتغيرهاي مؤثر در موضوع امتحانات، مقطع تحصيلي دانش آموزان است. امتحانات در دوره هاي ابتدايي، راهنمايي و متوسطه و پيش دانشگاهي كه مقدمه كنكور است آثار متفاوتي بر جاي مي گذارد.
يك متغيرديگر، تيپ شخصيتي دانش آموز و والدين است. بر اساس تيپ شخصيتي، خانواده ها رفتارهاي متفاوتي درباره امتحانات دارند.مسائل انگيزشي نيز متغيري قابل توجه است. به اندازه علاقمندي دانش آموزان به درس و تحصيلات و به ميزان پيشرفت تحصيلي آنان، عكس العمل هاي گوناگوني در خانواده ها ديده مي شود.
مدرسه نيز متغيري تأثيرگذار است. قوت و ضعف عملكرد مدارس و انتظارات عوامل آموزشگاهي در نگرش دانش آموز و والدين به امتحانات و همچنين پيشرفت تحصيلي مؤثر است.

متغير ديگري كه مي تواند مورد توجه قرار گيرد مسائل اقتصادي خانواده هاست. والدين به ميزان توانايي هاي مالي، ممكن است از راهكارهاي متفاوتي براي درس خواندن و امتحانات فرزندشان استفاده كنند.
به همين ترتيب از متغيرهاي ديگري چون سوابق تحصيلي، عوامل محيطي، نقش معلم و غيره نيز مي توان صحبت كرد.
هر يك از متغيرهاي مورد اشاره، زمينه هاي زيادي براي بحث و بررسي دارند. اما امتحانات آخر سال دانش آموزان، طيف وسيع تري از مسائل را در بر مي گيرد چرا كه:
1- اين امتحانات آخرين فرصت تحصيلي دانش آموزان محسوب مي شود.
2- براساس كارنامه اين امتحانات در خصوص ادامه روند تحصيلي دانش آموزان تصميم گيري به عمل مي آيد.
3-  امتحانات پاياني به ايام تابستان متصل مي شود و لذا نتايج آن تا حد زيادي تعيين كننده بر نامه هاي خانواده براي تابستان است.
4- براساس نگرشي رايج كه درست و غلط بودن آن جاي بحث دارد، امتحانات پاياني ملاك ارزيابي وضعيت تحصيلي دانش آموز است و نه فقط از نظر صدور كارنامه نهايي، بلكه جنبه هاي ديگر نيز ملاك قضاوت قرار مي گيرد.
با توجه به مسائل عنوان شده تا اين قسمت، مناسب تر آن است كه موضوع امتحانات پاياني، نه به عنوان موضوعي تك بعدي بلكه به صورت طيفي از مسائل مرتبط مورد عنايت قرار گيرد.

امتحانات
1- براي ايجاد يا تقويت انگيزه درس خواندن در فرزندان به راه هايي متوسل شويد كه متناسب با شرايط سني و فردي اوست. اگر قول و قرار جايزه و پاداش، تعريف و تمجيد و يا تهديد و تنبيه در دوره ابتدايي مي تواند مؤثر باشد، در دوران راهنمايي و متوسطه بايد هر كدام با در نظر گرفتن شرايط خاص به كار برده شوند.
ايجاد انگيزه با استفاده از نصيحت و گفت وگوهاي طولاني در دوره راهنمايي و به خصوص متوسطه نتايجي معكوس به بار مي آورد.

2- هم در روش هاي انگيزشي و هم در برنامه ريزي براي ايام امتحانات، به شرايط رفتاري فرزندتان توجه داشته باشيد. بعضي از دانش آموزان مستقل هستند و توانايي ادامه امور خود را دارند، عده اي نيمه مستقل بوده و نياز به كمك هاي جنبي والدين دارند، تعدادي هم يا به عادت و يا به هر دليل ديگري، حال و حوصله چنداني براي انجام كارهايشان ندارند. در رفتار با كودكان و نوجوانان، بايد به ميزان استقلال عمل آنان توجه داشت.

3- مراقب جنبه هاي تنش آفرين رفتارهايتان باشيد. والديني هستند كه خواسته يا ناخواسته به هنگام گفت وگو با فرزندشان و يا انجام فعاليت هاي مدرسه اي، فضايي توأم با تنش و التهاب به وجود آورده و متأسفانه به آثار چنين فضايي توجه نمي كنند. وقتي شما با حالت اضطراب و التهاب وارد ماجرا مي شويد مطمئن باشيد كه احتمال دستيابي به نتيجه كاهش مي يابد.

4- فرزند شما هر وضعيتي كه داشته باشد اعم از مستقل و نيمه مستقل و بي انگيزه - به ميزاني از نظارت نياز دارد. حتي دانش آموزان مستقل و قوي هم بي نياز از حمايت و نظارت والدين نيستند. با اين تفاوت كه آنها اگر از حمايتي منطقي بهره مند شوند پشتوانه رواني بيشتري براي درس خواندن و امتحانات خواهند داشت. در مورد دانش آموزان مستقل بايد نظارتي متعادل اعمال شود چرا كه دخالت بيش از حد، انگيزه هاي باقيمانده آنان را تحليل خواهد برد.
براي دانش آموزان بي انگيزه، در شرايط اضطراري تا حدودي سخت گيري توصيه مي شود. اما در كنار اين سخت گيري بايد شرايط و امتيازات تسهيل كننده اي نيز در نظر گرفته شود.
5- علاوه بر رفتارهاي تنش زا، بسياري از والدين رفتارهاي غيرمنطقي متنوعي دارند. اعلام وضعيت فوق العاده در خانه به خاطر امتحانات، قطع تماشاي تلويزيون، محدود كردن هر نوع برنامه تفريحي، مرور درس ها تا آخرين لحظه و حتي در مسير خانه تا جلسه امتحان و غيره نمونه هايي از رفتارهاي غير متعارف و نامعقول هستند.

6- در صورت امكان با مطالعه و آگاهي، راهنماي فرزندتان در مورد روش هاي درس خواندن باشيد. بهترين كار براي دانش آموزان، درس خواندن در روز و خواب به موقع شبانه است.
مطالعه در حين راه رفتن، دراز كش و لميده نيز رفتارهاي مناسبي براي درس خواندن نيستند. خط كشيدن زير مطالب كتاب نيز اكثر مواقع به روش غلطي صورت مي گيرد. دانش آموزان بايد ياد بگيرند كه زير كلمات كليدي خط بكشند نه آن كه از يك صفحه كتاب بيش از ?? درصد را خط خطي كنند.

نکاتی سودمند درباره بهداشت روانی در ایام امتحانات
ایام برگزاری امتحانات و حتی مدتی قبل از آن ، شور وهیجان خاصی جوانان و نوجوان را فرا می گیرد . همین موضوع گاهی موجب تغییراتی در تغذیه ، خواب و بهداشت آنها می شود .
از طرف دیگر این سؤال برای آنها و خانواده ها یشان مطرح می شود که مناسب ترین شیوه تغذیه و بهترین نحوه برخورد با آنان چگونه است ؟

در اینجا به صورت مختصر، اما کاربردی مطالبی را بیان می کنیم که هم برای خانواده ها و هم برای فرزندان آنها خواهد بود .

چگونه در ايام امتحانات موفق شويم ؟

روند برنامه هاي مدرسه را طبيعي جلوه دهيم
بهترين اقدام براي راحت رسيدن به هدف حفظ آرامش ، داشتن روحيه بانشاط و فعال است
سعي كنيم در ايام امتحانات خود را كاملاً آرام كنيم
در برنامه هاي روزانه خود يكسره درس نخوانيم
حداقل براي هر 50 دقيقه برنامه مطالعاتي 10 دقيقه به مغز خود استراحت بدهيم ، پژوهشگران معتقدند بازده 6 ساعت مطالعه مداوم به اندازه 2 ساعت مطالعه با استراحت بين فاصله هاي زماني است
زماني كه 10 دقيقه به ذهن خود استراحت دهيد ، كاركرد ذهن را افزايش ميدهيد
هرگز با برنامه هاي مدرسه و كلاس به مقابله نپردازيم ، زيرا تصور اين فكر ، جسم و روح را خسته مي كند و يادگيري را مشكل ميسازد
حتماً نكاتي را كه براي شما سخت است ، يادداشت برداري نموده تا در فرصتهاي مرده چندين بار آنها را مطالعه كنيد

ادامه »

پیامبر اکرم (ص) می فرمایند:
أدَّبوا أولادَکم علی ثلاث خصالٍ، حبّ نبیِّکم و حبِّ اهلِ ‌بیته و قرائةِ القرآن.

فرزندانتان را بر سه خصلت تربیت كنید : دوستی پیامبرتان و دوستی اهلبیتش و تلاوت قرآن .

ما ایرانی هستیم از اقوامی با پیشینه تاریخی فراوان و این قدمت خود از افتخارات ماست.کشور ما آثار تاریخی زیادی دارد . گذشته ای ما مملو از دانشمندان ،ادبا و مشاهیری که باعث افتخار هر ایرانی هستند.

آنچه امروز باعث مباهات ما است و به بیان بهتر بزرگ ترین افتخار ماست ، تشرف نیاکان مان به دین اسلام و مذهب تشیع است . دینی که به خاطر آموزه های جامع و مانع خود ، بر فرهنگ ایرانیان تاثیر بسیار گذاشت. و به علت دور بودن از تعصب ، با مصادیق فرهنگی صحیح آن نجنگید ، بلکه سنن صحیح آن را با خود همسو کرد.

در کتاب «خدمات متقابل ایران و اسلام » استاد مطهری آمده است که :

اسلام بدون شك یك نظام فكری و اعتقادی جدید به ایران داد . و مردم ایران بشكل بیسابقه ‏ای نظامات فكری و اعتقادی اسلام‏ را پذیرفتند و افكار و معتقدات پیشین خود را دور ریختند . و این پذیرش‏ دفعی و فوری نبود ، تدریجی بود . و مخصوصا بیشتر در دوره استقلال و قدرت ایرانیان در مقابل اعراب صورت گرفت.

این بحث از این جهت دلكش است كه اسلام از یك امتیاز خاص‏ برخوردار است كه هیچ آیینی مانند آن این اندازه نتوانسته است روح مردم‏ مغلوب را تحت تاثیر و نفوذ معنوی خود قرار دهد ».

گوستاولوبون در تاریخ تمدن اسلام و عرب می‏گوید : شریعت و آیین اسلام در اقوامی كه آن را قبول نموده تأثیری به سزا بخشیده است . در دنیا كمتر مذهبی پیدا شده كه به قدر اسلام در قلوب‏ پیروانش نفوذ و اقتدار داشته بلكه غیر از اسلام شاید مذهبی یافت نشود كه‏ تا این قدر حكومت و اقتدارش دوام كرده باشد ، چه ، قرآن كه مركز اصلی‏ است اثرش در تمام افعال و عادات مسلمین از كلی و جزئی ظاهر و آشكار می‏باشد »

.blogfa.com/post/200

ما ایرانی هستیم . از اقوامی با پیشینه تاریخی فراوان و این قدمت خود از افتخارات ماست.کشور ما آثار تاریخی زیادی دارد . گذشته ای ما مملو از دانشمندان ،ادبا و مشاهیری که باعث افتخار هر ایرانی هستند.

آنچه امروز باعث مباهات ما است و به بیان بهتر بزرگ ترین افتخار ماست ، تشرف نیاکان مان به دین اسلام و مذهب تشیع است . دینی که به خاطر آموزه های جامع و مانع خود ، بر فرهنگ ایرانیان تاثیر بسیار گذاشت. و به علت دور بودن از تعصب ، با مصادیق فرهنگی صحیح آن نجنگید ، بلکه سنن صحیح آن را با خود همسو کرد.

یکی دیگراز مسائلی که جزء سنن ما ایرانیان است و منافانی با دینمان ندارد ،آئین شب یلداست .

خانواده ها در این شب دور هم جمع می شوند متل گویی که نوعی شعرخوانی و داستان خوانی است در قدیم اجرا می‌شده‌است به این صورت که اعضای خانواده در کنار هم شب نشینی می کردند و بزرگ تر ‌ها برای جمع شعر می خواندند و فال می گرفتند و داستان می گفتند. آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون است که همه جنبه نمادین دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.

به خاطر اهمیتی که دین اسلام برای خانواده ها قائل است ، تمام آئین ایرانی که در آن اعضای خانواده دور هم جمع می شوند به قوت خود باقی مانده است .این که ما به بهانه ی طولانی ترین شب سال به دیدن پدر ،مادر ها برویم ،صله ی رحم کنیم ، ساعتی را شاد باشیم ، کفتگو کنیم ، از حال هم با خبر شویم ،بسیار خوب و شایسته است .گاهی مناسبت های دینی و ایرانی مان با هم تلاقی می کنند ، که اگر این تلاقی همسو باشد بر شکوه جشن و شادی مان می افزاید اما بعضی مواقع تقارن مناسبت های ملی و مذهبی ما به گونه ای است که با هم یکسان نیستند . مانند امسال که شب یلدا و فرداشب ، که شب اربعین حسینی است ……

.خیلی از حرمت هایی که امروزه آن را رعایت می کنیم جزء قوانین نانوشته ی ایرانیان شیعه است .مانند :متوقف شدن جشن ازدواج و تولد و غیره در این ایام . هر چند از لحاظ دینی منعی بر آن نیست .

حتی برخی از انسان ها که در مواقع عادی معصیتی را انجام می دهند این روزها به حرمت عزای خاندان پیامبر ،آن را ترک می کنند. روزهایی که وقایع آن آنقدر تلخ و ناگوار است که در روایات نقل شده است :
آسمان بر شهادت امام حسین گریسته است و تا چهل روز طلوع و غروبش در سرخی بوده است

امسال در شب یلدا با خانواده دور هم جمع شویم و بهتر است بزرگ ترها راجع به وقایع قیام امام حسین (ع) صحبت کنند.

می توانیم با هم در مجلس عزاداری شرکت کنیم و مناسب است که علت تغییر نحوه ی شب یلدای امسال را برای فرزندانمان باز گو کنیم و فراموش نکنیم که اگر دوست داریم فرزندانی دوست دار خاندان نبوت داشته باشیم ، باید از همان کودکی شروع کنیم .

این روزها بهترین فرصت است تا حال و هوای خانه مان به گونه ای باشد که عشق به امام حسین و حفظ حرمت های این ماه با جان فرزندانمان عجین شود. انشاا…

خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی نیازمند نظم و نظام، مدیریت و تدبیر و اعمال اصول و قوانینی خاصّ در جهت رشد و تعالی و پرورش انسان های تعالی خواه است.
در یک خانواده مهدوی، مهمترین قوانین حاکم بر زندگی «خداگرائی» «ولی گرایی» و به دنبال آن «والا گرایی» (1) اخلاقی است.قانون «خدا گرائی» با تفکر توحیدی و زندگی توحیدی شکل می گیرد. در همین خصوص شهید مطهری (ره) در دو گفتار ارزشمند، دو مبحث «خدا در اندیشه ی انسان» و «خدا در زندگی انسان» را ارائه می دهند.
قانون «ولی گرائی» با شناخت و معرفت امام زمان (ع) و تنظیم زندگی بر اساس سیره ی مبارک حضرت و خواسته ها و رضایت ایشان تحقق می یابد.
و قانون «والا گرائی» با اخلاق محوری و رعایت اصول مدیریت خانواده، عینیت خواهد یافت. رعایت این اصول سطح فرهنگ و معنویت خانواده را بالا برده و به تعالی می رساند.
در اینجا تعدادی از مهمترین اصول مدیریت خانواده را مرور خواهیم کرد.

1. اصل محبت ورزی (گنج زندگی)
* قال علی (ع): (أنفَعُ الکُنُوزِ مَحبَّهُ القُلُوبِ.)(2)
«پر سودترین گنج ها (به دست آوردن) محبت دلهاست.»
خانه آشیانه ی کوچک عشق و میدان بزرگ تبادل عواطف و احساسات و بانک مهرورزی است، لذا همه ی اعضاء یک خانه باید در این بانک سرمایه گذاری های بلند مدت داشته باشد تا بتوانند همواره از حساب جاری خود محبت های خالصانه را دریافت و پرداخت کنند.

2. اصل عدالت محوری
خانه و خانواده هم می تواند به کشوری کوچک که درگیر جنگ های داخلی است تبدیل شده و عرصه ی ظلم و حق کشی گردد و هم می تواند مدینه ی فاضله ای شود که عدالت در سرتاسر آن حاکم است. انتخاب هر یک از این دو تصویر، بر عهده ی اعضای خانواه است. اما پیشه کردن عدالت در ارتباطات، برخوردها و مسائل زندگی از عوامل پایداری یک خانواده محسوب می شود.

3. اصل لذت جویی و تمتّع
خداوند متعال در انسانها غریزه و میل جنسی قرار داده و محدوده پاسخگویی به این نیاز طبیعی را تنها حریم ازدواج، مقرر فرموده است. در نظام تربیتی اسلام، یکی از اهداف ازدواج و تشکیل خانواده، ارضای مشروع غرائز و درک لذتهای حلال می باشد که بجاست کانون یک خانواده برای زن و شوهر در این خصوص محیطی پاسخگو باشد. بدیهی است در صورت ارضای صحیح غرائز در حریم زناشویی خانه، جامعه از آفات و روابط نامشروع تا حدّ بسیاری مصون می ماند، چنانچه علت بسیاری از ناهنجاری های جنسی اجتماع، عدم تشکیل خانواده و یا عدم ارضای کافی در چارچوب ازدواج می باشد.

4. اصل تقسیم کار
یکی از اصول مدیریت خانه و خانواده، تقسیم عادلانه و منصفانه کارها بین همه ی اعضاء می باشد، به گونه ای که هر کس به نوبه ی خود سهمی از وظایف خانه را بر عهده گیرد، چنانچه پیامبر (ص) در تقسیم کارهای خانه، کارهای بیرون از منزل را بر عهده ی حضرت علی (ع) و کارهای درون خانه را بر عهده ی حضرت زهرا (س) گذاشتند.

5. اصل عفو و صفح
قرآن کریم می فرماید: (وإن تَعفُوا و تَصفَحوا و تَغفِرُوا فَإنَّ اللهَ غَفورٌ رحیمٌ) (3)
«اگر (آنان را) عفو کرده، چشم پوشی کنید و ببخشید. پس خدا هم (در حق شما) آمرزنده و مهربان است.»
درنتیجه ی عمل به این اصل نه تنها نباید ناراحتی ها، آزردگی ها و حتی دشمنی ها را در دل نگه داشت، بلکه باید آنها را بخشید و نادیده گرفت. با وجود این خصلت در زندگی اختلافات به حداقل رسیده و رحمت و عطوفت بر فضای خانواده حاکم می شود.

6. اصل تدبیر و برنامه ریزی
امیرالمؤمنین (ع) می فرماید:
(صَلاحُ العیش التَّدبیر.) (4)
«تدبیر و برنامه ریزی سبب اصلاح امور زندگانی می شود.»
برنامه یعنی تهیه جدول زمانی تقسیم کارها و مسئولیت ها، تهیه برنامه ای برای کار، عبادت، ورزش، تفریح، تغذیه، مطالعه و ضیافت به گونه ای که همه نیازهای طبیعی انسان برطرف شود؛ از این رو برنامه ریزی یکی از کلیدهای کامیابی در مدیریت خانه و خانواده است.

7. اصل سازگاری و انعطاف
امیرالمؤمنین علی (ع) می فرماید:
(الرِّفقُ مفتاحُ النَّجاح) (5) «نرم خویی کلید کامیابی است.»
واژه های رفق، سازگاری و انعطاف پذیری، مفاهیم اخلاقی مقدس و لازمی برای حرکتی سالم و پرشتاب در چرخه ی زندگی به شمار می روند و هرگاه خداوند خیر اهل خانه ای را بخواهد میان آنان رفق، همدلی و همراهی قرار می دهد.

8. اصل مادر محوری
در مدیریت نظام خانواده، باید جایگاه افراد به خوبی شناخته شود و حریم آنها به خوبی رعایت شود تا هر کس بتواند نقش خود را به درستی ایفاء کند. مادر مهمترین رکن خانواده و دارای مهمترین نقش تربیتی است، نقشی که به هیچ وجه جانشین پذیر نیست. هر چند پدر نیز در این امر سهیم است. لذا بایستی هم پدر و هم فرزندان به اصل مادر محوری توجه کنند و با احسان، احترام، اکرام و خدمت مادر، او را در ایفای نقش تربیتی خویش یاری دهند.

9. اصل قناعت و کنترل
حضرت علی (ع) می فرمایند:
(جمالُ العیشِ القناعهُ.) (6) «زیبایی زندگی و رفاه به قناعت است.»
قناعت یعنی خودکفایی و بسنده کردن به قدر ضرورت و به اندازه ی نیاز زندگی، لذا مدیریت خواهشها و تمایلات و کسب مناعت طبع از ابزار لازم ساختن یک زندگانی شیرین است.

10. اصل توسعه ی اخلاق
اخلاق محوری به جای پول محوری از توصیه های مؤکّد معصومین (ع) است. امام علی (ع) می فرمایند: (حُسنُ الخُلقِ أحدُ العَطائین.) (7)
«خوشخویی یکی از دو دهش است.»
از این اصل می توان به عنوان جانشین بسیاری از کمبودها و محدودیت ها بهره برداری نمود، چنانچه پیامبر اکرم (ص) می فرمایند:
«وسعت ثروت شما به همه ی مردم نمی رسد پس با (توسعه ی) اخلاق خود، همه را خرسند کنید.»(8)

11. اصل تغافل و نادیده انگاری
اخلاق کریمانه بر محور نادیده انگاری و تغافل استوار شده است، رعایت این اصل، زندگی را ستودنی و تحسین برانگیز می کند، لذا امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: (مَن لَم یَتغافَل و لا یَغُضُّ عَن کثیرٍ مِنَ الأمور تَنَغَّضَت عِیشُتُه.) (9)
«هر کس در بسیاری از أمور چشم پوشی نکند، زندگیش ناگوار شود.»

ادامه »

پای درس اخلاق حاج آقا تهرانی :
راجع به بحث اجابت دعا که جلسه گذشته مطرح كردم، من فكر نمي‏كنم كه چنين چيزي را نسبت به بقیه معصومین(صلوات‏الله‏علیهم‏اجمعین) داشته باشيم. در آن روایت داشت كه خداوند، امامت را در ذريه‏ امام حسين(علیه‏السلام) قرار داد، شفا را در تربت او و بعد هم اجابت دعا را كنار قبر او گذاشته است. در روایتی از امام ششم(علیه‏السلام) اين تعبیر آمده است كه «مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ لِلَّهِ وَ فِي اللَّهِ»، اگر كسي براي خدا و در راه خدا، قبر امام حسين(علیه‏السلام) را زيارت کند، يعني رفتن و زيارت كردنش در ارتباط با خدا باشد،[2] «أَعْتَقَهُ مِنَ النَّارِ»؛ خدا او را از آتش جهنم مي‏رهاند. در اين روايت مسأله آمرزش گناهان مطرح شده است و اگر یادتان باشد در روایتی که جلسه گذشته خواندم، آمده بود كه در قدم اوّل و هر قدمي که زائر براي زيارت حسين(عليه‏السلام) بر می‏دارد، شست‏وشو می‏شود. اين هم، همان مطلب است ولي با تفاوت در تعبير.
در ادامه روایت می‏فرماید: «وَ آمَنَهُ يَوْمَ الْفَزَعِ الْأَكْبَرِ»؛ یعنی خداوند او را از زاري بزرگ، يعني هول قيامت ايمن مي‏سازد. این خیلی مهم است. در آن روز هولناک، که هولناک‏ترین روزها است، او را از بي‏تابي و فزع، ايمن مي‏كند. يعني دومين چيزي كه خداوند به زائر حسيني مي‏دهد، اين است. ما در باب قيامت داریم كه آن روز، « یَومَ یَفِرُّ المَرء مِن أَخیه»[3] است؛ یعنی برادر از برادرش مي‏گريزد. آیات قرآن را نگاه کنید. فرزند از پدر و مادر خودش فرار می‏کند. مادر از بچه‏اش فرار می‏کند. در قیامت یک فريادِ «وانفسا!» از همه مردم بلند است، که من اين مطلب را قبلاً بحث کرده‏ام. حتی انبیاء هم در روز قیامت «وانفساه!» می‏گویند.[4] آن‏وقت حضرت می‏فرماید «وَ آمَنَهُ يَوْمَ الْفَزَعِ الْأَكْبَرِ»؛ یعنی خداوند زائر حسين(عليه‏السلام) را در هولناک‏ترین روز که روز قیامت است، در امن و امان قرار می‏دهد. این اثر زیارت امام حسین(علیه‏السلام) است.
سومين اثري كه زيارت اباعبدالله(عليه‏السلام) دارد اين است كه: «وَ لَمْ يَسْأَلِ اللَّهَ حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا أَعْطَاهُ».[5] زائر حضرت هيچ حاجتي از خواسته‏هاي مادّي و معنوي‏اش را تقاضا نمي‏كند، مگر این كه  خدا به او مي‏دهد.
يكي ديگر از ويژگي‏هاي حرم امام حسين(عليه‏السلام)
اما آنچه می‏خواستم بگویم، خصوصیّتي است که من در بقیّه جاها ندیده‏ام. حالا من چند روایت را می‏خوانم تا مطلب روشن شود. در روايتي آمده است كه امام صادق(صلوات‏الله‏علیه) در مدینه بودند و روزي بیمار شدند؛ «أصابَهُ وَجَعٌ فَأَمَرَ مَنْ عِنْدَهُ أَنْ يَسْتَأْجِرُوا لَهُ أَجِيراً يَدْعُو لَهُ عِنْدَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ»؛ حضرت به اطرافیانشان فرمودند بروید کسی را اجیر کنید که از من نیابت کند و به كربلا برود و آنجا برای من دعا کند. «فَخَرَجَ رَجُلٌ مِنْ مَوَالِيهِ»؛ یکی از غلامان و خدمتکارانِ حضرت از خانه بیرون رفت که یک نفر را اجیر کند و به كربلا بفرستد. «فَوَجَدَ آخَرَ عَلَى الْبَابِ»؛ بیرون كه رفت، دید کسی کنار درب منزل است. حالا آن شخص می‏خواست خدمت حضرت برسد يا كار ديگري داشت، معلوم نيست؛ خلاصه کنار در بوده است. «فَحَكَى لَهُ مَا أمَرَ بِهِ»؛ غلام قضیه را برای او نقل کرد كه الآن حضرت به من امر کردند كه بروم و کسی را اجیر کنم و به كربلا بفرستم كه آنجا برای شفاي ایشان دعا کند. «فَقَالَ الرَّجُلُ أَنَا أَمْضِي»؛ كسي كه کنار در بود، گفت من می‏روم.
اين روايت، روایت خیلی زیبایی است. من مي‏خواستم از آن عبور کنم، ولي حیفم آمد. گفتم كه اين را بخوانم تا ببینید قضيه از چه قراري است. بعد آن كسي كه مقابل در بود، جمله‏اي گفت که چه بسا در ذهن بعضی از شما هم بیاید. گفت: «لَكِنَّ الْحُسَيْنَ إِمَامٌ مُفْتَرَضُ الطَّاعَةِ»؛ امام حسین، امامی است که اطاعت از او واجب است؛ «وَ هُوَ أيْضاً إِمَامٌ مُفْتَرَضُ الطَّاعَةِ»؛ و امام صادق هم امامی است که مفترض الطاعۀ است؛ «فَکَیْفَ ذَلِکَ»؛ گفت این یعنی چه؟ اين چه كاري است؟ خوب او یک امام است، خود این آقا هم امام است؛ چرا بايد یک نفر را اجیر کند كه برود پیش آن امام، برای او دعا کند؟!
جايي كه خدا دوست دارد از آنجا خوانده شود
«فَرَجَعَ إلَی مَولَاهُ»؛ خادم برگشت و نزد امام صادق(علیه‏السلام) آمد. «وَ عَرَّفَه قَولَهُ»؛ جريان را گفت كه آقا! من رفتم کنار در، دیدم کسی ایستاده، به او مطلب را گفتم، او هم گفت كه من خودم می‏روم. امّا یک چنین حرف‏هایی هم به ما زد كه هر دو امام هستند و اطاعتشان واجب است، پس چرا بايد اين كار را كرد؟ «فَقَالَ(علیه‏السلام) هُوَ کَمَا قَالَ»؛ حضرت فرمودند حرف‏هایش درست بود. حسين‏(عليه‏السلام) امام مفترض الطاعه است، من هم امام مفترض الطاعه هستم. «هُوَ كَمَا قَالَ وَ لَكِنْ أَ مَا عَرَفَ أَنَّ لِلَّهِ تَعَالَى بِقَاعاً يُسْتَجَابُ فِيهَا الدُّعَاءُ»؛ بله، حرف‏های او درست بود، امّا او این را نمی‏داند كه خداوند مکان‏هایی دارد كه در آن مکان‏ها دعا مستجاب می‏شود.
این روايت از این نظر به درد بحث ما می‏خورد كه حضرت در اينجا يك قضيه كلّي را بيان مي‏فرمايند. کبرای کلّی، «اثرگذاری مکان بر روی اجابت دعا» است و اين دقيقاً همين بحث ما است. حضرت در اینجا کلّیِ بحث را مطرح می‏کنند و می‏فرمایند: «وَ لَكِنْ أَ مَا عَرَفَ أَنَّ لِلَّهِ تَعَالَى بِقَاعاً يُسْتَجَابُ فِيهَا الدُّعَاءُ»؛ او نمی‏داند که برای خدا مکان‏هایی است که دعا در آن مکان‏ها مستجاب می‏شود؛ «فَتِلْكَ الْبُقْعَةُ مِنْ تِلْكَ الْبِقَاعِ».[6] حرم حسین‏(علیه‏السلام) هم از آن مکان‏ها است.  این که من گفتم یکی برود و آنجا برای من دعا کند، برای این است كه آن مکان بر اجابت دعاء اثرگذار است.
نايب گرفتن براي دعا كردن در حرم حسيني
مطلب ديگری که از این روایت به دست می‏آید این است که لازم نیست حاجتمند، خودش در حرم حسيني باشد و براي خواسته‏اش دعا كند. راجع به اماكن ديگر، حاجتمند خودش به آنجا می‏رود و دعا می‏کند و حاجتش را از خدا می‏خواهد. يعني اثرگذاری مکان بر روی دعا در جايي است كه داعی ـ‏دعا کننده‏ـ در آن مکان حضور يابد و خودش دعا كند، جز در ارتباط با حرم امام‏ حسين(عليه السلام) كه دعاي نيابي هم در آنجا مستجاب است و تأثير دارد. از این روایت این به دست می‏آید كه در باب حرم حسینی (علیه السلام) لازم نیست که حاجتمند خودش در آن مکان حضور پیدا کند و دعا كند تا مستجاب شود. اگر نایب هم بفرستد و نایبش در آن مکان برای او دعا کند مستجاب است. این هم خصوصیتی است که ما در مورد اماكن دیگر نداریم.
امام صادق(علیه‏السلام) فرمودند: حرف‏های او درست است هم من، هم امام حسين، امام مفترض الطاعه هستيم؛ ولي او این را نمی‏داند که آن مکان، روی اجابت دعا اثر دارد، به قدري هم اثر دارد كه لازم نیست خود حاجتمند در آنجا حضور پيدا كند؛ بلکه اگر نايب هم به آنجا برود، باز هم آن مكان اثر دارد.[7]
حائر حسيني، در رتبه بيت الله الحرام
ما در فقه‏مان در بحث «صلاة مسافر» داریم كه نماز مسافر شکسته است و می‏گوییم قصر واجب است مگر در اماكن اربعه. يعني در فقه اماكني مطرح است که در اين مکان‏های چهارگانه مسافر با اینکه مسافر است، مخیّر بین قصر و اتمام است. یعنی هم می‏تواند نمازش را تمام بخواند و هم شکسته. یکی از آن مكان‏ها، مسجدالحرام است كه بالاترین مکان از نظر قداست است. بعد مسجدالنّبی است و بعد از آن مسجد کوفه است؛ چهارمي هم حائر حسینی است. من مسأله شرعي گفتم. به رساله‏ها که مراجعه كنيد، خواهيد ديد كه همه اين مسأله را دارند و این حكم، متّفقٌ علیه است. در اماکن اربعه با آن كه مسافر هستي، مي‏تواني نمازت را كامل بخواني.[8] در تمامي اماكن مسافر بايد نمازش را قصر بخواند، جز در اين اماكن خاص. پس وقتي كه در حرم حسيني وارد شدي، حتي اگر مسافر باشي هم می‏توانی نمازت را تمام بخوانی. پس می‏بینیم اين مسأله حتی به احکام فقهی هم سرایت کرده است. اینکه مي‏بينيد حرم حضرت یک چنین ارزشی پیدا کرده است و در كنار مساجد بزرگ قرار گرفته است، به اين خاطر است.
حرم مطهر امام رضا(عليه‏السلام)[9]
یکی دیگر از مکان‏هایی که در دعا مؤثر است، حرم مطهر امام هشتم(علیه‏السلام) است. من روایتی از امام هادی(علیه‏السلام) را می‏خوانم كه حضرت فرمود: «مَنْ كَانَتْ لَهُ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ حَاجَةٌ فَلْيَزُرْ قَبْرَ جَدِّيَ الرِّضَا بِطُوسَ وَ هُوَ عَلَى غُسْلٍ وَ لْيُصَلِّ عِنْدَ رَأْسِهِ رَكْعَتَيْنِ وَ لْيَسْأَلِ اللَّهَ تَعَالَى حَاجَتَهُ فِي قُنُوتِهِ فَإِنَّهُ يَسْتَجِيبُ لَهُ‏».[10] اگر کسی حاجتی داشته باشد، مزار امام هشتم را در طوس زیارت کند، اول غسل کند، بعد برود بالا سر و دو رکعت نماز بخواند، در قنوت حاجتش را بخواهد كه خدا هم از او می‏پذیرد و دعايش مستجاب می‏شود.[11]
حرم‏هاي ائمه اطهار
یک روایتی از امام هشتم(علیه‏السلام) است كه از نظر طلبگی اين مطلب از آن به دست می‏آید كه قبور ائمه اطهار(علیهم‏السلام) دارای این اثر هستند كه اگر انسان در آنجا دعا کند، دعايش مستجاب است. حضرت فرمودند: «لَا تُشَدُّ الرِّحَالُ إِلَى شَيْ‏ءٍ مِنَ الْقُبُورِ إِلَّا إِلَى قُبُورِنَا»؛ اینکه آدم بخواهد زحمت بکشد و راه بیفتد كه به محل دفن كسي برود، ارزش چندانی ندارد مگر اینکه خودش را براي زيارت قبور ما به زحمت بیاندازد و بخواهد به زيارت ما بيايد. منظور از «قبورنا» قبور ائمه اطهار است. بعد حضرت راجع به خودشان می‏فرماید: «أَلَا وَ إِنِّي مَقْتُولٌ بِالسَّمِّ ظُلْماً وَ مَدْفُونٌ فِي مَوْضِعِ غُرْبَةٍ فَمَنْ شَدَّ رَحْلَهُ إِلَى زِيَارَتِي اسْتُجِيبَ دُعَاؤُه وَ غُفِرَ لَهُ ذَنْبُهُ».[12] من با سمّ و ظالمانه كشته مي‏شوم و در سرزمين غربت نيز دفن خواهم شد؛ پس اگر کسی به زیارت من بيايد، دعایش مستجاب است.
من خواستم از این روايت، اين مطلب را عرض كنم كه چه بسا از صدر این روایت اين‏طور ظاهر شود که اثر استجابت دعا نسبت به قبور تمام ائمه است. يعني با توجه به اين كه در صدر روايت، سخن از قبور تمام ائمه است، این اثر استجابت دعا، هرچند كه تصريح به قبر امام هشتم دارد، ولي نسبت به قبور ديگر ائمه هم ثابت است.
مسجد كوفه
در باب مساجد هم ما درباره مسجد کوفه از امیرالمؤمنین(علیه‏السلام) روایت داریم كه حضرت فرمودند: «مَا دَعَا فِيهِ مَكْرُوبٌ بِمَسْأَلَةٍ فِي حَاجَةٍ مِنَ الْحَوَائِجِ إِلَّا أَجَابَهُ اللَّهُ وَ فَرَّجَ عَنْهُ كُرْبَتَه‏».[13] اگر کسی که گرفتار است، در مسجد کوفه حاجتی از حوائجش را از خداوند بخواهد، خداوند آن را برآورده می‏کند و گرفتاری‏اش را برطرف می‏سازد.
مسجد سهله
راجع به مسجد سهله هم از امام صادق(علیه‏السلام) روایت داریم كه حضرت فرمودند: «مَا أَتَاهُ مَكْرُوبٌ قَطُّ فَصَلَّى فِيهِ بَيْنَ الْعِشَاءَيْنِ وَ دَعَا اللَّهَ إِلَّا فَرَّجَ اللَّهُ كُرْبَتَه‏».[14] هيچ دردمندي به اين مسجد نمي‏آيد كه مابين نماز مغرب و عشا دعا كند، مگر آن كه خداوند گره از كارش مي‏گشايد. البته دعا در این مسجد، خصوصیت دارد؛ یعنی فرد بايد اوّل نماز بخواند و ما بین نماز مغرب و عشا دعا كند كه من این دو مورد را به عنوان نمونه گفتم.
مساجد
من در گذشته درباره تأثير «مطلقِ مساجد» بحثم کرده‏ام و الآن تکرار نمي‏کنم. راجع به مطلق مساجد هم عرض کردم که از ائمه ما این معنا رسيده است كه من در جلسه گذشته هم به آن اشاره كردم که دستور داده‏اند اوّل برو وضو بگیر، بعد به مسجد برو و دو رکعت نماز بخوان، بعد هم حاجتت را بخواه!
مقايسه ارزشي مكان‏ها و زمان‏ها
من بحث را جمع بندي كنم كه به طور کلّی عامل زمان و عامل مکان، در اجابت دعا مؤثر هستند؛ البته نه تأثيرگذاري كه یکنواخت باشد. من دیگر نخواستم وارد این بحث شوم و بين اين عوامل موازنه برقرار كنم. موازنه در زمان‏ها را انجام دادم، ولي نمي‏رسم در مكان‏ها موازنه كنم و البتّه بحث هم تمام نشد. بحث بالاتر هم، موزانه بین زمان و مکان است كه بخواهيم برتري زمان و مكان را بر يكديگر بررسي كنيم.
من فقط یک اشاره کنم كه اثرگذاري اين عوامل مطلق نیست. يعني نمي‏توانيم بگوییم كه مطلقِ زمان بر مکان مقدّم است يا مکان بر زمان مقدّم است؛ این‏ها مطلق نیست. بلکه این به ارزش آنها بستگی دارد. مثلاً فرض کنید الآن راجع به حرم امام حسین(علیه‏السلام) دیدید که چقدر ارزشش بالا است. انسان خوب می‏فهمد که از نظر ارزشی حرم امام حسين(عليه‏السلام) در اوج قرار دارد و خیلی بالا است. لذا باید اینها را موردی بحث کرد. من کلّیِ این بحث را برای آنهایی که اهل بحث هستند گفتم كه باید اینها را موردی بررسی کنیم تا بعداً بتوانیم بين اين عوامل مقایسه کنیم.[15] من تا اینجا بحثم را بستم و خیلی هم طول کشید، اما چاره‏اي نبود.
تقسيم بندي ادعيه مأثور
گفتیم دعا بر دو قسم است، مأثور و غیرمأثور. تمام این‏ بحث‏هایی که من تا به حال در اين چهار سال کردم، در ارتباط با دعاي غیرمأثور بود. تازه می‏خواهم وارد بحث دعای مأثور شوم. دعاءُ المأثورِ عَلَی قِسْمَین؛ بنا بر يك تقسيم بندي دعاهای مأثور، یعنی دعاهایی که از معصومین(صلوات‏الله‏علیهم‏اجمعین) به‏دست ما رسیده است، دو قسم هستند؛ یک قسم «موقّت» هستند و یک قسم «غیرموقّت». این یک تقسیم‏بندی در مورد دعاي مأثور است. یک بحث دیگري همین‏جا مطرح است که حضرات دعاهاي خود را در چه قالبی ریخته‏اند؟ من قبلاً به حفظ قالب اشاره‏ای کردم، ولی حالا وارد آن می‏شوم. مثلاً صحیفه سجادیه دعاهایش را که می‏بینید، همه را قالب‏ریزی کرده‏اند؛ يعني در يك شكل خاص ريخته‏اند. بحث ديگر هم، بحث مضامین دعا است كه مربوط به محتواي ادعيه است. إن‏شاءالله از جلسه آینده وارد این بحث مي‏شوم.
توسل به منتسبين حسين(عليه‏السلام) هم كارساز است
بروم سراغ توسّلم؛ من عرض کردم و در روایات و مقاتل ما هم آمده است كه اهل بیت حسین(علیه‏السلام) در این سفر، یک ورود به کوفه داشتند، یک ورود به شام و یک ورود هم به مدینه دارند. نقل شده است وقتي از زین‏العابدین(صلوات‏الله‏علیه) سؤال کردند در این سفر و در این حوادثی که پیش آمد، کجا به شما خيلي سخت گذشت، حضرت مکرّر فرمود: «الشّام الشّام»؛ حادثه‏هایی که آنجا اتفاق افتاد تلخ‏تر از همه اين حوادث بود. حالا من می‏روم سراغ یک حادثه از حوادث شام و البته نكته‏اي را هم عرض مي‏کنم که در رابطه‏ای با بحث است.
بعضي از خصوصیاتی که حسین(علیه‏السلام) دارد این است که امامت در ذریه او، شفا در تُربتش، اجابتِ دعا در حائر حسینی است. این مطلب را خوب گوش کنید! یکي از چیزهایی كه انسان به صورت وجدانی احساس می‏کند این است كه توسّل به كساني كه منتسب به حسین(علیه‏السلام) هستند هم مؤثر است. كساني که در حادثه کربلا بودند مثل اباالفضل(سلام‏الله‏علیه) كه اصلاً اسمش را باب الحوائج می‏گذارند يا ديگران، توسّل به آنها هم حاجت می‏دهد و ما درباره آن قبلاً بحث کرده‏ایم. توسّل به ابالفضل و كساني كه در حادثه کربلا بودند در اجابت دعا، اثرگذاري دارد و درك اين تأثیرگذاري هم وجداني است.
ذكر مصيبت طفل سه ساله ابي‏عبدالله(سلام‏الله‏عليها) در خرابه شام
حالا من می‏خواهم بروم سراغ يكي از اتفاقات شام و یکی از افراد منتسب به حسین(علیه‏السلام) که از او هم به باب‏الحوائج تعبیر می‏کنند، در حالي كه کودک است. این‏طور که از امام زین‏العابدین(صلوات‏الله‏علیه) نقل شده است در شام، این بی‏بی‏ها و بچه‏ها را برده بودند و در خرابه‏ای جا داده بودند. من در یک روایت دیدم كه حضرت فرمود شب‏ها از سرما ناراحت بودیم و روزها از گرما رنج مي‏برديم.
می‏گوید در دل شب، كه همه جا ساکت بود، ناگهان سکوت را یک جمله شکست. یک بچه بلند شد و می‏گفت: «أیْنَ أبِی الْحُسَیْن»؛ بابایم حسین کجا است؟ «رَأیْتُهُ السَّاعَۀَ فِی الْمَنَام»؛ من الآن در خواب پدرم حسین را دیدم. پدرم کجا است؟ این بی‏بی‏ها بیدار شدند و اطراف این بچه را گرفتند و ضجّه می‏زدند. صدا به گریه و ضجّه از این خرابه بلند شد. شب است. همه جا ساکت و آرام است. آن خبیث خبردار شد. گفت چه خبر شده است؟ به او قضیه را گفتند كه حسین یک دختر کوچکی دارد که از خواب بیدار شده و بهانه پدر را گرفته است. مي‏دانيد این خبیث چه کار کرد؟ دستور داد سر حسین(علیه‏السلام) را برای این بچه ببرید. واقعاً جا دارد كه زین‏العابدین(علیه‏السلام) بگوید بدترین جاها برای ما شام بود…
سر مبارك حضرت را در طبقی گذاشتند، یک روپوش روی آن کشیدند، آوردند و جلوی این بچه گذاشتند. دست بُرد و روپوش را برداشت. چه حالتی به او دست داد! نگاهی به این سر کرد؛ گفت: «مَا هَذَا الرَّأس»؛ این سر کیست؟… حاجت دارید؟ همه ما حاجت داریم؛ «قَالُوا لَهَا رَأسُ أبِیکَ الْحُسَین»؛ گفتند این سر پدرت حسین است. تا این را گفتند، آن دست‏های کوچکش را بُرد، «وَ رَفَعَتْهُ مِنَ الطَّشْتِ حَاذِنَتاً لَهُ»؛ سر را بلند کرد، اما مراقب است كه از دستش نیفتد… «وَ هِیَ تَقُولُ»؛ بابا را شناخت و شروع کرد این جملات را گفتن: «مَنْ ذَا الَّذِی خَضَّبَکَ بِدِمَائِکَ یَا أبَتَاهُ»؛ اي بابا! چه كسي تو را به خون سرت آغشته كرده است؟ «یَا أبَتَاهُ مَنْ ذَالَّذِی قَطَعَ وَریدَک»؛ ای بابا! چه کسی رگ گردنت را بریده است؟…

[1] . بحارالانوار        91         96
[2]. البته بنده من وارد این بحث‏ها نمی‏شوم چون خود اين «لله» و «في الله» یک بحث معرفتی است. و در بعضی از روایات هم اگر برسیم، من تقریباً به بحث اشاره می‏کنم.
[3]. سوره عبس، آيه 34
[4]. فقط پیغمبر اكرم است كه مطابق روايتي كه به خاطر دارم، «وانفساه!» نمي‏گويد، بلكه می‏گوید: «وا امتی!»
[5]. وسائل‏الشيعة     14     499
[6]. عدةالداعي          57
[7]. ما می‏خواستیم بگذریم، دیدیم ظاهراً نمی‏شود بگذریم. و حالا هم بد نیست به مطلبي فقهي هم اشاره کنم.
[8]. من حدودش را هم به ذهنم هست که نوشته‏ام كه از پایین پا چقدر، بالای سر چقدر.
[9]. اين شماره، در ارتباط و در ادامه مطالب جلسه گذشته است.
[10]. بحارالأنوار     99     49
[11]. البته از خود امام هشتم هم روایتي به اين مضمون هست كه اين مطالب حد دارد. من اينها را می‏خواهم توضيح دهم، ولي نمی‏رسم که اينجا جمع بندي كنم. از نظر ائمه معصومين(علیهم‏السلام) اعتابه مقدسه با يكديگر متفاوتند.
[12]. وسائل‏الشيعة     14     562
[13]. الكافي     3     491
[14]. الكافي     3     495
[15]. اين را هم بگويم كه اين مقایسه، از نظر ارزش اين عوامل، در ارتباط با تأثيرگذاري بر روي اجابت دعا است./ح