تعریف ﭘژوهش
ﭘژوهش از نظر علمی عبارت است از:پردازش اطلاعاتی که برخوردار از یک انتظام باشد و متعلق به گستره خاص و دارای یک هویت جمعی و نوآور باشد.
ضرورت و اهمیت ﭘژوهش در آیات الهی
ﭘژوهش زمانی حائز اهمیت است که مبنای تولید علم قرار گیرد و از این روست که در قرآن کریم نیز آیات فراوانی در اهمیت امر تحقیق می یابیم.آیات در این زمینه به چند قسم تقسیم می شوند:
1- تشویق به فراگیری علم: أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّيْلِ ساجِداً وَ قائِماً يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَ يَرْجُوا رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذينَ لا يَعْلَمُونَ إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْباب (زمر/9).
2- توبیخ کاهلان و جاهلان: أَ وَ لَمْ يَنْظُرُوا في مَلَكُوتِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ وَ أَنْ عَسى أَنْ يَكُونَ قَدِ اقْتَرَبَ أَجَلُهُمْ فَبِأَيِّ حَديثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُون (اعراف/185).
3- تکریم علم و عالمان: وَ اعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقينُ (حجر/99).
اللَّهُ الَّذي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَديرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْما (طلاق/12).
4- تعظیم عالمان: وَ مِنَ النَّاسِ وَ الدَّوَابِّ وَ الْأَنْعامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ كَذلِكَ إِنَّما يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ إِنَّ اللَّهَ عَزيزٌ غَفُورٌ (فاطر/28).
5- ذم تقلید: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ يَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطانٍ مَريد (حج/3).
از منظر قرآن انسان در جمیع شئون و ارتباطات خود موظف است بر اساس تحقیق و ﭘژوهش راه خود را طی کند.اگر چه لفظ ﭘژوهش در کلام الهی ذکر نشده ، اما الفاظی همچون تفکر،تعقل، تدبر و تذکر در بیش از حدود 300 آیه از قرآن ما را رهنمون می سازد که تا چه اندازه خداوند به امر تحقیق و ﭘژوهش و در نتیجه یافتن راه های حقیقت تاکید دارد.
بطور خلاصه اگر بخواهیم اهمیت امر ﭘژوهش را از دیدگاه قرآن بیان کنیم شاید بتوان به یک آیه از قرآن اشاره کرد: إِنَّا أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُون (یوسف/2). در این آیه شریفه خداوند تمامی هدف از انزال قرآن را ، متذکر شدن مردم، تعقل ، ﭘژوهش و تحقیق در مضامین این کتاب الهی بر می شمارد.
تعقل ،تفکر، تذکر و تدبر از جمله عباراتی ثقیل است که در اصطلاحات دنیای امروز مورد ملعبه بسیاری با اهدافی متفاوت قرار گرفته است و از آن جمله اینکه از این الفاظ با معانی آزاداندیشی قلم ، فکر ، اندیشه و سخن یاد می گردد. غرب و شرق دست به دست هم داده و شبهه ای پیرامون قرآن کریم و دین مبین اسلام ایراد کرده اند و آن این است که آزاداندیشی با تمامی ابعادش در اسلام یافت نمی شود. در حالی که بسیاری از آیات قرآن و از جمله آیه فوق خداوند به صراحت اعلام می کند که هدف از انزال قرآن، تعقل و تدبر و به عبارتی آزاداندیشی در معارف الهی است. البته آزاداندیشی در چارچوب دینی و منطقی و در راستای به سعادت رساندن بشر.
شهید مطهری در این زمینه سخنی بسیار مهم ایراد کرده است: ” وجه امتیاز اسلام با ادیان دیگر مخصوصا مسیحیت همین است که از نظر اسلام اصول عقاید جز از طریق تفکر و اجتهاد فکری جایز نیست. اما اصول دین مسیحی ، ماورای عقل و فکر شناخته شده است “. همچنین ایشان می فرماید: ” میتوان از حدود شصت ، هفتاد آیه قرآن را نام برد که در آنها به مساله تعقل اشاره شده است “.
پیامدهای منفی عدم ﭘژوهش از منظر آیات قرآن
1- عدم تدبر (تحقیق و ﭘژوهش ) در آیات الهی عامل تعصب های جاهلانه: ” أَ فَلَمْ يَدَّبَّرُوا الْقَوْلَ أَمْ جاءَهُمْ ما لَمْ يَأْتِ آباءَهُمُ الْأَوَّلين “. ( مومنون/68)
2- عدم تحقیق و ﭘژوهش ( تدبر، تفکر و تعقل ) از عوامل مهم نفاق: ” أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها “. ( محمد/24)
3- تباهی عمل صالح در نتیجه عدم تفکر (ﭘژوهش): ” أَ يَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَنْ تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِنْ نَخيلٍ وَ أَعْنابٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ لَهُ فيها مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ وَ أَصابَهُ الْكِبَرُ وَ لَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفاءُ فَأَصابَها إِعْصارٌ فيهِ نارٌ فَاحْتَرَقَتْ َکذلِكَ
يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُون “. (بقره/266)
4- عدم تذکر و عبرت آموزی از تاریخ در سایه عدم توجه و تعقل در سرگذشت پیشینیان: ” كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ مُبارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آياتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُوا الْأَلْباب “. (ص/29)
که در این آیه شریفه ما بین سرگذشت دو تن از انبیای الهی حضرت داوود و سلیمان بیان شده و به عبارتی ما را به تفکر در سرگذشت پیشینیان دعوت می کند تا از سیره و روش زندگی آنها درس و عبرت گرفته و مسیر زندگی خود را اصلاح نماییم.
5- نزاع و درگیری ها توسط جهالت و عدم علم و آگاهی و تعقل: ” يا أَهْلَ الْكِتابِ لِمَ تُحَاجُّونَ في إِبْراهيمَ وَ ما أُنْزِلَتِ التَّوْراةُ وَ الْإِنْجيلُ إِلاَّ مِنْ بَعْدِهِ أَ فَلا تعْقِلُون". (آل عمران/65)
چکیده سخن:
با توجه به مطالب مذکور می توان نتیجه گرفت که قرآن پیرامون امر تحقیق و ﭘژوهش و مبانی آن که اکنون بین متخصصین و محققین در ایراد یک مبنای اصلی اختلاف وجود دارد، مبانی متفاوتی را متذکر می شود که عبارت است از: ( پذیرش هر سه مبنای ﭘژوهش ؛متن محور،مساله محور و موضوع محور)
1- متن محور—- آیاتی از قرآن که اشاره به تدبر دارند.
2- مساله محور—- آیاتی از قرآن که اشاره به امر تفکر دارند.
3-موضوع محور—- آیاتی از قرآن که اشاره به امر تعقل دارند.
منبع: http://jameatalhoda.blogfa.com
یک نظر برای این مطلب وارد شده . جهت دیدن نظر ، وارد سامانه شوید. در حال حاضر وارد شده اید !
If you have no account yet, you can register now...
(It only takes a few seconds!)